Παιδεία.  Η λέξη «παιδεία» είναι παράγωγο του αρχαίου ρήματος «παιδεύω» που σημαίνει διδάσκω, εκπαιδεύω. Συνώνυμα: η λέξη παιδεία αναφέρεται στη νοητική και ψυχική καλλιέργεια ενός παιδιού, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της εκπαίδευσης (στις διάφορες βαθμίδες της). Η λέξη κουλτούρα ενσωματώνει τη δήλωση τόσο της πνευματικής καλλιέργειας όσο και του πνευματικού πολιτισμού (σε αντιδιαστολή προς τον τεχνικό / υλικό). Εκτός από την παροχή γνώσεων η εκπαίδευση αποσκοπεί επίσης στη μόρφωση του ανθρώπου καθώς και στη διάπλασή του, δηλαδή στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς και στην ανάπτυξη του ήθους του. Οι έννοιες αυτές αποδίδονται επίσης με τον όρο αγωγή.

Πως μπορώ να εκμορντετίσω και να τροποποιήσω την παιδεία σύμφωνα με τα μέτρα της κάθε εποχής; Τι είναι όμως η παιδεία; Επιδέχεται τροποποίησης, βελτίωσης, αλλαγής; Στην παρούσα φάση, και μετά από μακρόσυρτους διαλόγους με κάθε λογής ανθρώπων περί πολιτικών, ιδεολογιών, αλλαγών, παγκοσμιοποίησης κτλ. καταλήγω στο ότι για να αλλάξει από τα θεμέλια μια σάπια και άσκοπη νοοτροπία ετών, καθώς και το μοντέλο επιβίωσης στο οποίο έχουμε όλοι επιδωθεί χρειάζεται να επενδύσουμε πολύ στην παιδεία.

Από την εμπειρία μου λόγω επαγγέλματος με την νέα γενιά αλλά και με από τους προηγούμενους, αυτούς που ποιούν τα ήθη , τους γονείς δηλαδή, έχω μπει σε σκέψεις και έχω λίγο ταραχτεί. Και δεν ταράζομαι εύκολα. Συνειδητοποιώ ότι ένα μεγάλο ποσοστό γονέων επιλέγει να μεγαλώνει τα παιδιά του σε ένα ιδιωτικό-πριβέ χαρτόκουτο. Σε αυτό λοιπόν το χαρτόκουτο το παιδί από μικρό μπορεί να προσλάβει τα ερεθίσματα που αυτοί θα επιλέξουν ύστερα από αρκετή έρευνα και προσπάθεια. Ταυτόχρονα, θα του επιτρέψουν να αλληλεπιδρά με ανθρώπους του δικού τους φάσματος. Λογικά όλα μέχρι εδώ. Καθώς λοιπόν περνούν τα χρόνια, το παιδί αυτό βγαίνει από το χαρτόκουτο για να ακολουθήσει τη βασική εκπαίδευση. Κάθε φορά που επιστρέφει ωστόσο στο σπίτι του θα πρέπει και πάλι να μπει μέσα. Στον ελεύθερό του χρόνο, και αν κατά τύχη το παιδί δει κάτι το οποίο ‘‘δεν πρέπει’’ (στην τηλεόραση, στο δωμάτιο, στο δρόμο), δυστηχώς οι περισσότεροι γονείς θα επιλέξουν μια ιστορία ανέμακτη, γλυκιά και ροζ για να του εξηγήσουν ότι όλα αυτά που είδε δεν το αφορούν και είναι κάτι πολύ μακρινό για αυτό.

Μη θέλοντας να κουράσω κάποιον δεν θα αναφερθώ στον σύγχρονο τρόπο ανατροφής των παιδιών, με την υπερφόρτωση του ημερήσιου προγράμματος με δραστηριότητες και με την έλλειψη ελεύθερου χρόνου και βούλησης. Όλα όμως τα προηγούμενα συνθέτουν μια γενιά η οποία μεγαλώνει χωρίς αίσθηση της πραγματικότητας. Με λύπη μου διαπιστώνω ότι οι περισσότεροι έφηβοι αγνοούν ότι η ελευθερία μας δεν είναι δεδομένη. Αγνοούν ότι στον κόσμο αυτή τη στιγμή, υπάρχουν άνθρωποι που πολεμούν, ξεψυχούν, μοχθούν για την επιβίωση, πονούν, πεινούν και πεθαίνουν. Και δεν μιλώ για το κλασσικό κλισέ του Τρίτου Κόσμου, ο οποίος είναι ο καημένος και εμείς οι δυτικοί οι ανώτεροι και προνομιούχοι. Μιλώ για την ανθρωπιστική, απλή όψη των πραγμάτων. Ελάχιστα παιδιά ήξεραν το Σεπτέμβριο τι ακριβώς συμβαίνει με τους μετανάστες στα νησιά. Ελάχιστα παιδιά καταλαβαίνουν τους λόγους για τους οποίους γίνεται όλο αυτό. Ελάχιστα παιδιά αφιερώνουν χρόνο να ψάξουν πέρα από τα σύνορα της δικής τους πραγματικότητας. Και αυτό γιατί δεν χρειάστηκε ποτέ. Αυτό γιατί η παιδεία που έχουν λάβει δε συμπεριλαμβάνει σκηνές βίας, πείνας και ένδειας.

Παράλληλα , σχεδόν κανένα από τα παιδιά δεν μπορεί να αντιληφθεί την δική μας, την ελληνική πραγματικότητα. Και δεν μιλώ μόνο για την πολιτική  και την οικονική κατάσταση αλλά κυρίως για την κρίση αξιών την οποία περνούμε. Τα μικρά, έχουν περισσότερη πλάκα, καθώς ηχολαλούν διαρκώς πολιτικές ατάκες και συνθήματα κάθε φορά που κάτι συμβαίνει. Θα μου πεις σε αυτό το σημείο, δεν υπάρχουν και άνθρωποι ενήλικοι, νέοι , που δηλώνουν επιδεικτικά αδιαφορία απέναντι σε όλα αυτά; Και βέβαια και είναι και πολλοί. Είναι άλλο θέμα όμως.

Αυτό που με καίει εμένα είναι άλλο. Πολλοί γονείς παραπονιούνται ότι έχουν χάσει επαφή με τα παιδιά τους και ότι αυτά συνειδητά επιλέγουν να κλείνονται στην εικονική τους πραγματικότητα, να επιδείδονται σε ψεύτικες φιλίες και σχέσεις και να χλευάζουν ότιδήποτε το διαφορετικό. Δείχνουν κατά κάποιο τρόπο να είναι χαμένα σε μια άλλη εποχή, πολύ ξένη από αυτή που οι ίδιοι μεγάλωσαν πιθανότατα σε κάποιο χωριό. Κανείς δεν συνειδητοποιεί ότι όλο αυτό ξεκίνησε όταν επέλεξαν οι ίδιοι να χτίσουν τείχη και οχυρά γύρω από το παιδί για να το προστατέψουν από τη σκληρή πραγματικότητα την οποία έβλεπαν να έρχεται. Μια ψυχολόγος μου είπε κάποτε  ότι ο καλύτερος τρόπος για να βελτιώσεις μια συμπεριφορά είναι να εκθέσεις τον άνθρωπο στο συναίσθημα και στην κατάσταση που φοβάται.

Η παιδεία για μένα , εκτός της σχολικής και καθαρά μαθητικής και γνωστικής, είναι μια έννοια βαθιά. Μια έννοια που ριζώνει στις ψυχές των ανθρώπων, χαράζει πορείες, διαμορφώνει καταστάσεις και δρώμενα και κινεί τον κόσμο. Αν λοιπόν μια μέρα αποφασίσουμε να δούμε εμείς οι ίδιοι την αλήθεια κατάματα, ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε έστω και λίγα εκατοστά την πορεία της ανθρωπότητας. Πείτε με αισιόδοξη. Το πολύ πολύ να αλλάξουμε μόνο το δικό μας αύριο.

Μαρία Παπαδοπούλου, Λογοθεραπεύτρια