Αρκετά χρόνια πριν, οι Ευρωπαίοι είδαν την πολυπολιτισμικότητα (την υιοθέτηση μιας περιεκτικής και ποικιλόμορφης κοινωνίας) ως απάντηση στα κοινωνικά προβλήματα της Ευρώπης. Σήμερα ένας αυξημένος αριθμός πολιτών την θεωρεί ως μία βασική αιτία τους. Αυτή η σύχρονη αντίληψη έχει ενσωματωθεί  ακόμα και στις επίσημες θέσεις κυρίαρχων πολιτικών της Ευρώπης όπως ο πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας David Cameron και η καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel οι οποίοι καταγγέλουν πλέον δημόσια την πολυπολιτισμικότητα και μιλούν ανοιχτά για τους κινδύνους της.Έχει επίσης τροφοδοτήσει επιτυχώς ακραία πολιτικά κόμματα και την άνοδο λαϊκιστών πολιτικών σε όλη την Ευρώπη.

Πώς προέκυψε όμως αυτή η μεταμόρφωση; Οι επικριτές της πολυπολιτισμικότητας ισχυρίζονται πως η Ευρώπη επέτρεψε την υπερβολική μετανάστευση, χωρίς να εφαρμόζει αποτελεσματικά μέτρα για την ενσωμάτωση. Αυτό θεωρούν οτι οδήγησε σε μία αναντιστοιχία που έχει διαβρώσει την κοινωνική συνοχή,υπονομεύει και υποβαθμίζει ταυτόχρονα την εθνική ταυτότητα.

Απο την άλλη πλευρά οι υποστηρικτές της πολυπολιτισμικότητας αντιτείνουν ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο η μεγάλη ποικιλομορφία, αλλά ο «πάρα πολύς» ρατσισμός. Ωστόσο η αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη από όσο επιτρέπουν οι δυο πλευρές να φανεί. Σήμερα η πολυπολιτισμικότητα έχει γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος για μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα όπως το μεταναστευτικό,η ταυτότητα,η πολιτική απογοήτευση,η πτώση της εργατικής τάξης. Διάφορες χώρες της δυτικής  Ευρώπης ακολούθησαν διάφορα μοντέλα,όλα όμως οδήγησαν στα ίδια σχεδόν αποτελέσματα: κατακερματισμένες κοινωνίες,αποξενωμένες μειονότητες και αγανακτισμένους πολίτες.

Στη  Ευρώπη παρουσιάζεται τελευταία μία αύξηση της περιφεριοποίησης. Εν, μέρει αυτό αντανακλά την παρακμή των δημοκρατικών θεσμών. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση συνενώνεται με αργούς ρυθμούς διαμορφώνοντας εκετελεστική εξουσία,μια διαδικασία που αντικατοπτρίζει την τεράστια οικονομική συγκεντροποίηση, οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν τρόπους να διατηρήσουν τη ταυτότητα τους. Αυτό οδηγεί όμως σε άυξηση της περιφεριοποίησης με πληθώρα αρνητικών συνεπειών. Σημαντική θέση σε αυτές κατέχει όπως φαίνεται η απότομη αύξηση του ρατσισμού. Την αρνητική αυτή συνεπεια έρχεται να ενισχύσει με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου η αυξημένη-όσο ποτέ άλλοτε- εισροή  μεταναστών απο τη Συρία και τις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Πολλοί άνθρωποι   μπαίνουν σε μία βάρκα και προσπαθούν διασχίσουν τη μικρή απόσταση που χωρίζει τα ασιατικά παράλια της Τουρκίας απο τα ευρωπαϊκά παράλια των ελληνικών νησιών όπως επίσης και αυτά μεταξύ Β. Αφρικής και Ιταλίας ή Ισπανίας. Αν τα καταφέρουν, έχουν να αντιμετωπίσουν το λιμενικό,την αστυνομία και ένα γενικότερο σύστημα καταπίεσης ιδιαίτερα αποκρουστικό.Το ακόμη πιο τραγικό όμως είναι οτι την συγκεκριμένη καταπίεση τη συνοδεύει μια τυπική τεχνική διαμόρφωσης πεποιθήσεων,είτε κλείνει κανείς ανθρώπους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης είτε τους χρεώνει υπερβολικά στο μαγαζί της γωνίας είτε οτιδήποτε άλλο μεταξύ αυτών των δύο άκρων. Η τυπική αντίδραση των ευρωπαίων πολιτών που εξαιτίας των προαναφερθέντων κοινωνικο-πολιτικών προβλημάτων τους βρίσκονται σε μία εναγώνια αναζήτηση της ταυτότητάς τους είναι: «φταίνε γιατί είναι αχρείοι. Γι’ αυτό το κάνω. Ίσως τους κάνω και καλό». Εάν είναι αχρείοι έχουν κάτι που τους διαφοροποιεί απο εμένα. Το διαφορετικό είναι οτιδήποτε μπορεί να επινοήσει κανείς.

Στη συνέχεια αυτό μετεξελίσσεται σε ρατσισμό. Πάντα μπορείς να βρείς κάτι-έχουν διαφορετικό χρώμα δέρματος, μαλλιών ή ματιών και άλλα. Βρίσκεις κάτι αρκετά διαφορετικό. Βέβαια μπορείς και να ψεύδεσαι, και έτσι η όλη υπόθεση γίνεται ευκολότερη. Όμως ο ρατσισμός δεν διδάσκεται αλλά ούτε και είναι εγγενής. Ειδικά στα πολιτισμικά μοτίβα και στα συστήματα πεποιθήσεων ο ρατσισμός δεν βρίσκεται στα γονίδιά μας. Αυτό που βρίσκεται στα γονίδιά μας είναι η ανάγκη να προστατεύσουμε την εικόνα του εαυτού μας. Πιθανώς είναι στη φύση μας να βρίσκουμε τρόπο να αναδιατυπώνουμε οτιδήποτε κάνουμε έτσι ωστε να μπορούμε να ζήσουμε με αυτό.

Ο μύθος όμως της διαφορετικότητας και της «φυλής στην κορυφή» καταρρίπτεται με ορισμένες απλές θα έλεγε κανείς σκέψεις. Επί παραδείγματι, η Ε.Ε. θα μπορούσε να γίνει μία κοινωνία στην οποία δεν θα παίζει ρόλο το χρώμα του δέρματος. Δεν πιστεύω οτι θα συμβεί, αλλά θα μπορούσε και αυτό δεν θα άλλαζε καθόλου την πολιτική οικονομία, όπως δεν άλλαξαν την πολιτική οικονομία και οι γυναίκες που κατέκτησαν τα ανώτατα πόστα των επιχειρήσεων. Είναι ένας απο τους λόγους που οι επιχειρηματίες δείχνουν πρόθυμοι να υποστηρίξουν προσπάθειες για το ξεπέρασμα του ρατσισμού και του σεξισμού. Για το κατεστημένο, την ελίτ, και τους ανθρώπους του κυρίαρχου τομέα δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Χάνεις το μικρό προνόμιο του λευκού άρρενος στην executive σουίτα, αλλά αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό όσο το να μείνουν άθικτοι οι θεσμοί εξουσίας και κυριαρχίας. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, με οτι η τάξη υπερβαίνει τη φυλή.

Τέλος, με απογοήτευση και πικρία βλέπουμε καθημερινά να κλονίζεται το οικοδόμημα της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς,των κοινών ουμανιστικών αξιών, πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ιδέα και η διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης. Η σημερινή Ε.Ε. υπό γερμανική ηγεμονία έχει ανάγκη περισσότερο απο ποτέ άλλοτε να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της και να επιστρέψει-πριν ειναι πάλι! πολύ αργά- στην Ευρώπη που αποτέλεσε το όραμα και το σταθερό πόλο έλξης εκατομμυριών πολιτών. Της Ευρώπης που έθετε σαν όρο και προϋπόθεση συμμετοχής στην ενοποιητική διαδιακασία το Δημοκρατικό Πολίτευμα και την Ελευθερία, την κοινότητα αξιών και πρωταρχικών ιδεών. Της Ευρώπης που πέραν απο τους τεχνοκράτες,αγοροκράτες και οικονομολόγους είχε και και τους οραματιστές και ιδεολόγους. Μιας Ευρώπης που ελκύει και προσελκύει και όχι αυτής που φοβίζει και απωθεί!

Αθανάσιος Γατούδης, Φοιτητής Νομικής Α.Π.Θ.